domingo, 20 de outubro de 2019

OS CANASTROS DE A LIMIA. FARAMIÑÁS.



A localidade que vou estudar é FARAMIÑÁS, do Concello de Porqueira, parroquia de S. Martiño de Porqueira. A aldea está na aba do monte de A Cidade.




Na localidade encontramos oito canastros. Todos de Madeira e con pés como modo de sustentación.







Coordenada: X596034, Y4652375.

Este canastro comparte o espazo con outros tres nunha aira que está elevada sobre o camiño principal que percorre a aldea. A aira está gañada ao monte. O terreo está en suave pendente. Para favorecer a sustentación do canastro, está apoiado nunhas pezas de pedra de 40x40 cm en cada pé.
Por riba das pedras van colocados os seis pés do canastro. Entre os pés créanse claros de 200 cm cada un. Os pés son de pedra de granito de cantería. A forma é troncopiramidal con esquinas cortadas. De alto miden 88 cm, a base mide 32x32 cm e na parte superior miden 24x24 cm.

Sobre cada parella de pés aparece unha mesa de pedra de granito de cantería. A base é rectangular coas esquinas curvas e a cara superior convexa. As medidas son 175 cm de larga, 66 cm de ancha e 20 cm de alta.

A cámara é de madeira e está apoiada sobre unhas traves lonxitudinais de madeira e o piso sobre pontóns transversais tamén de madeira. As grades lonxitudinais miden 546 cm de longo, 8 cm de ancho e 17 cm de alto. Algunhas están calzadas con pedras para axudar a  manter a horizontabilidade. Estas traves sobresaen polas paredes penais 38 cm.

A cámara mide 470 cm de longo, 115 cm de ancho e 175 cm ata o cumio. A separación do chan é de 108cm.

As paredes costais son de táboas de madeira verticais cunha separación de 1 cm e unidad por unhas cintas horizontais. Presenta debaixo das cintas e para reforzar a estructura unhas táboas en diagonal en forma de V. Verticalmente presenta catro columnas de madeira, dúas nas esquinas e outras dúas no medio da estructura co que o conxunto estaría dividido en tres panos.

As paredes penais tamén son de madeira con táboas verticais. Na parede penal que está orientada cara o Este está a porta. Nesta zona a choiva e o vento provén maioritariamente do oeste, (da Feiranova) polo tanto a porta está orientada cara onde menos afectarían as choivas.

A porta ten a peculiaridade que está dividida en dous tramos, a inferior é maís alta de 82 cm e a supeiror ten 48 cm. Dalle á porta unha medida total de 130 cm de alta e 69 cm de ancha.

A parte de arriba permanecería aberta para que secase máis rápido o millo pero non impediría que entrasen os paxaros.

A cuberta é de tella plana a dúas augas. O voadizo nas paredes costais é de 40 cm e nas paredes costais de 55 cm. Para axudar a soportar o peso na parede penal da porta ten dúas táboas en ángulo.

Para facilitar o acceso á cámara hai varias pedras que non chegan ata a mesa deixando unha distancia de 20 cm. O canastro perdeu a súa función hai anos e é moi posible que continúe o lento pero implacable deterioro ata ruína.



Coordenada: X596052, Y4652379

Este é o segundo canastro da aira. A peculariedade deste canastro é que os catro pés están en posición horizontal en vez de vertical co que case non se separa do chan. Con esto perde parte da funcionalidade de curación do millo e facilita o acceso aos ratos. Os pés de largo miden 50 cm é son de forma rectangular. Por riba dos pés leva dúas mesas pouco traballadas sobre cada parella de pés. Son rectangulares coa parte de arriba plana para facilitar a horizontalidade. Miden: 200 cm de longo, 70 cm de ancho e 20 cm de alto. Con esta disposición deixa un claro de 196 cm.
A Cámara é totalmente de madeira de 310 cm de longo e 122 cm de ancho. A separación do chan son só 33 cm. A altura ata o cumio 175 cm e a altura total 208 cm.
A cámara ten unha faixa horizontal que a divide en dous. Na parte de abaixo da cinta ten unas táboas de reforzo en diagonal en forma de V. Coas cintas verticais, ten dúas en cada esquina e dúas no interior, a estructura presenta tres panos que serían seis partes.
A porta está na parede penal orientada cara o noroeste. A porta é dobre. A da parte de arriba é maís pequena de 40 cm e a de abaixo 90 cm. De ancha ten 67 cm.
As tellas do teito son do país e tando o voadizo da parede costal como da penal son de 45 cm
Como está tan baixo o acceso non necesita de escaleria. Ten unha pequena pedra fronte a porta.
O deterioro é evidente e sen arranxo seguro que esborralla.




Coordenada: X596059, Y4652383.

O canastro ten unha peza de pedra cadrada de 40 cm de lado debaixo de cada pé para darlle estabilidade. Ten catro pés de 86 cm e alto, troncopiramidales de esquinas cortadas de 40 cm por 25 cm na parte de abaixo e 30 cm por 25 na parte de arriba. Deixan un claro de 230 cm.
Sobre cada pé ten unha moa circular convexa de canteiría de 53 cm de diámetro e de 10 cm de alto.

A cámara é completamente de madeira e ten de longo 270 cm e de ancho 115 cm. Está separada do chan 80 cm. A altura ata o cúmio é de 162 cm e a altura total son 242 cm. A cámara está dividida por unha faixa horizontal.

Ten unha porta simple de 126 cm de alta por 67 cm de ancha orientada cara o este. Ten un voadizo na parte penal de 45 cm e con reforzos en ángulo para aguantar o voadizo. Na parade costal o voadizo é de 43 cm. A tella do teito é  curva do país.
Para facilitar o acceso ten unha pedra que obliga a levantar a perna uns 60 cm.
Para evitar que se venza cara un lado, ten un longo pao que lle axuda a manter o tipo. Vai camiño de desaparecer.





Coordenadas: X596070, Y4652371.

Este canastro está entre 5 e dez metros da casa. Ten unha pedra de 40cm por 40 cm debaixo de cada pé. Ten catro pés de 80 cm de altura. Son de cantería; cadrados de 34 cm por 34cm. Deixan un claro de 260 cm.
Ten unhas mesas transversais sobre cada parella de pés de forma rectangular convexa nas puntas. Son de canteiría e miden 190 cm de longo, 65 centímetros de ancha e 17 cm de alta.
A cámara é de madeira de 340 cm de longa, 120 cm de de ancha. Está separada do chan 100 cm. A altura ata o cumio é de 160 cm co que a altura total é de 260 cm.
Ten unha porta dobre orientada cara o este. A folla de abaixo mide 78 cm e a de arriba e 53 a de arriba para un total de 131 cm. De ancha mide 72 cm.
O voadizo costal é de 43 cm e o penal de 46 cm. Ten un reforzo en ángulo para mellor soportar o teito de tella curva. Ten unha pedra a unha distancia de 57 cm para facilítalo acceso.
Nesta foto pódese ver como a porta máis pequena está aberta para facilitar a ventilación.


Foto do canastro antes da restauración.


Coordenadas: X595975, Y465233

Este canastro arranxouno o Antonio, o seu propietario, coa axuda dunha subvención da Deputación que lle tramitei eu. Se pasa uns anos máis seguro que o canastro esborrallaba.
O canastro ten unha soleira en cada un dos seis pés. Os pés son de canteiria troncopiramidal coas esquinas cortadas. A parte de abaixo mide 33 cm por 27 cm. A superior é cadrada de 24 cm de lado. Deixa dous claros de 180cm e 160 cm cada un.
Ten tres mesas transversais por cada parella de pés. Son rectangulares e convexas nas puntas-. As medidas son 190 de longas, 62 cm de anchas e 18 cm de altas.
A cámara é totalmente de madeira de 410 cm de longo, 120 cm de ancha. A separación do chan é de  112 cm. A altura ata o cumio de 162 cm. A altura total é de 274cm.
Ten unha porta na parede penal orientada cara o este. A porta é dobre de medida total de 134 cm de alta por 71 cm de ancha. As follas só teñen 9 cm de diferencia sendo a de abaixo de 71 cm e a de arriba de 62 cm. Na parede penal que está orientada cara a chuvia, o oeste, está forrada cunha chapa metálica.
O teito é de tella curva e o voadizo costal é de 30 cm, o voadizo penal de 47 cm.
Para acceder ten unha pedra a 45 cm.

Foto de Canastro despois da restauración.








COORDENADAS: X596032, Y4652331.


Este canastro ten unha pedra debaixo de cada pé de diversas medidas. Os pés son de canteiria de 87 cm, troncopiramidais coas esquinas cortadas. A parte de abaixo cadrada de 34 cm de lado e a parte de arriba tamén cadrada de 30 cm de lado. Deixan un claro de 214 cm.

Ten dúas mesas transversais sobre cada parella de pés. A forma é rectangular convexas nas puntas. Son de canteiria de 165 cm de longo, 73 cm de ancho e 20 cm de alto.
A cámara é totalmente de madeira con catro panos e mide de longo 275 cm e de ancho 112 cm. A separación do chan é de 112 cm e a altura ata o cumio de 158 cm. A altura total é de 270 cm.
Ten unha porta simple orientada cara o este de 126 cm de alta por 61 cm de ancha. A parede penal que ésta cara a choiva, a do oeste, está cuberta cunha chapa metálica. O teito é de tella curva e os voadizo costal mide 30 cm e o voadizo penal 34 cm. O acceso é facilitado cunha pedra a 80 cm co que o máis fácil é que se subise cunha escada.
Ao lado dereito da porta ten un pao da punta da trave ao cumio para reforzar o teito. Ademáis ten nas paredes penais da porta dous paus en ángulo para reforzar o voadizo.




COORDENADAS: X595937, Y4652341.

Esta canastro está elevado sobre a estrada que abandona a aldea cara o oeste.

O canastro ten seis pés de 91 cm de alto, son cadrados de 30 cm de lado. Ten dous claros de 148 cm e 170 cm.
A sustentación da cámara  varía nas paredes penais, onde presenta mesas transversais sobre cada parella de pés de 205 cm de longo, 68 cm de ancha e 20 cm de alta. Nos pés centrais ten dúas moas que miden 20 cm de alto e 75 de diámetro.

A cámara é totalmente de madeira de 395 cm de longa, 124 cm de ancha. A separación de chan é de 124 cm. A altura ata o cumio é de 150 cm. En total a altura é de 274 cm.
Ten unha porta dobre orientada cara o este, e como os anteriores ten na parede penal que está orientada cara o oeste, unha chapa metálica.
A porta mide 126 cm de alta e 65 cm de ancha. A folla de abaixo mide 72 cm e a de arriba 53 cm.
A tella do teito é curva e o voadizo costal de 37 cm. O voadizo penal é de 43 cm.
Na parede costal, na parte inferior que divide una cinta, ten tres reforzos en forma de V.
Ten unha pedra que axuda ao acceso que nos fai dar unha paso de 65 cm.



COORDENADAS: X595932, Y4652326.

Como o canastro anterior este canastro tamén está elevado sobre a estrada que abandona a aldea cara o oeste.

Este canastro ten catro pés apoiados directamente no chan. Os pés miden 55 cm de altura e son de pedra pouco traballada. Son cadrados coas esquinas cortadas de 20 cm de lado.

A cámara está apoiada directamente na trave sin pés nin mesas. Ten un claro de 164 cm.
A cámara mide 200 cm de longo, 115 cm de ancho e está separada do chan 55 cm. A altura ata o cumio é de 147 cm e unha altura total de 202 cm.
Ten unha porta simple orientada cara o este de 117 cm de alta e 65 cm de ancha. A parede penal que está orientada cara o oeste está cuberta cunha chapa de metal.
O teito é de tella curva o os voadizos miden 30 cm na parade costal e 34 cm na parede penal.
Ten unha pedra a 60 cm para o acceso.


GLOSARIO:

Aira: espazo onde se malla o centeo (moitas veces comunal) e onde se colocan os canastros cando non hai outro espazo (porque os propietarios non tiñan outro sitio e empegan este espazo de todos).

Cámara: é a parte esencial do canastro porque nela é onde se garda o cereal. Pode ser de varas entrelazadas, madeira, madeira e pedra ou toda de pedra.

Canastro: construcción adxectiva especializada na curación e conservación do millo. Noutras zonas de Galiza ten o nome de hórreo, cacipo, horro, etc.

Cinta: listón de madeira clavado a media altura na cámara que reforza a estructura.

Claro: espazo que se forma entre os pés.

Grade: estructura que se fai con catro traves de madeira, con forma rectangular ou cadrada, sobre a que se constrúe a cámara.

Mesa: lousa rectangular de granito que se coloca transversalmente encima dos pés e que dá sustento a cámara.

Parede costal: son as paredes máis longas dos canastros. Estas paredes teñen sepracións entre as madeiras ou as pedras para que circule o aire e cure o cereal.

Parede penal: son as paredes estreitas e nas que normlamente está a porta. (Ás veces a porta está na parede costal, ou teñen portas nas dúas paredes).

Pé: columna de pedra de granito que sustenta a cámara (tamén coñecido como pé dereito).